Bánh phồng
“Hồi xưa Tết thiệt là vui; Ta trong trẻo đến tiếng cười cũng trong; Tim theo nhịp quết bánh phồng; Chiều ba mươi gánh nước sông đổ tràn.” (Thu Nguyệt). Bánh phồng có nhiều loại, trong đó phổ biến là bánh phồng mì, bánh phồng nếp, bánh phồng chuối, bánh phồng vẽ. Nguyên liệu làm bánh phồng mì gồm mì (sắn), nước cốt dừa, đường cát. Nguyên liệu của bánh phồng nếp là gạo nếp, nước cốt dừa và đường. Bánh phồng vẽ dùng xôi trắng cán nát và trộn với một số hương liệu như nước gừng, nước gỗ vang, lá dứa, bột quả dành dành v.v. Làm bánh tráng, bánh phồng thường thì theo mùa vụ, đặc biệt là những tháng giáp Tết Nguyên Đán, người dân ở làng nghề phải thức thâu đêm. Thưởng thức bánh phồng, du khách mới cảm nhận cái giá trị tinh thần chứa đựng trong từng chiếc bánh mộc mạc ấy của người làm bánh. Bánh phồng ngon không chỉ có bí quyết riêng, có hương vị dừa độc đáo mà bánh ngon còn bởi cái tình, cái nghĩa con người cũng thể hiện trong từng chiếc bánh. Và chỉ có hương quê mới làm chiếc bánh thêm phần trọn vẹn. Nghề bánh phồng luôn phải phụ thuộc vào thời tiết, ai cũng mong nắng tốt để công đoạn phơi bánh đỡ vất vả hơn, bánh sẽ ngon hơn. Bánh muốn ngon phải nướng trên bếp than hồng đỏ rực, khi nướng bánh nở to hơn gấp 3-4 lần, bánh nướng chín thơm, xốp, ngon miệng. Để có những chiếc bánh phồng thơm ngon, mang hương vị đặc trưng quan trọng nhất phải kể đến là khâu chọn nếp. Nếp phải tốt, dẻo và thơm, sau đó đem ngâm 2-3 ngày, xay thành bột, nhưng bột phải xay thật mịn, bánh mới dai và dẻo; tay tráng phải nhẹ nhàng, nhanh nhẹn thì chiếc bánh mới tròn, mỏng đều. Người làm bánh phải tìm hiểu dấu hiệu của thời tiết, đón được trời mưa hay nắng thì mới quyết định tráng bánh, nếu không bánh sẽ không được phơi khô xem như bỏ công sức, tiền bạc ngày hôm đó. Nếu ai đó có lần ghé về miền Tây qua hai đầu cầu Rạch Miễu dù là Tiền Gi- ang hay Bến Tre hẳn không quên mua một ít bánh phồng về để dùng và làm quà cho người thân, bạn bè. Và nếu ai đó đã từng thưởng thức sẽ không thể quên chiếc bánh phồng thơm ngon, dai và mỏng, nướng bánh trên bếp than hồng tỏa mùi thơm lừng nồng nàn của gạo nếp, của hương vị béo ngậy của nước cốt dừa.
Bánh phồng mì Tiền Giang
Nguyên liệu khoai mì (củ sắn), sữa, nước dừa, đường cát, đường mạch nha, mè… Để làm ra những chiếc bánh phồng thơm, ngon, mọi người phải bắt đầu làm việc từ 3 giờ sáng, với các công đoạn lột, hấp, xay khoai mì, quết thành bột, cán bánh… Về Tiền Giang đến làng nghề bánh phồng mì thuộc xã Đông Hoà Hiệp – khu phố 4 – thị trấn Cái Bè, vào những ngày nắng tốt hay dịp cận Tết Nguyên Đán cổ truyền sẽ thấy không khí quết và làm bánh phồng mì sôi động trong cả làng, cũng là địa chỉ để khách du lịch tham quan nghề thủ công truyền thống trong các tour du lịch lữ hành quốc tế. Khách du lịch sẽ có dịp thưởng thức những chiếc bánh ngọt ngào, thơm mùi sữa, hương dừa.
Bánh phồng nếp Bến Tre
Hương vị đặc trưng, nồng nàn mang đậm hương vị quê nhà. Phú Ngãi cách thành phố Bến Tre khoảng chừng 50 km, là một xã thuần nông với hơn 90% dân số sống bằng kinh tế nông nghiệp. Năm 2008, làng nghề bánh phồng Phú Ngãi được Hiệp hội làng nghề Việt Nam công nhận là làng nghề tiêu biểu của cả nước. Theo nhiều nhà làm bánh phồng lâu năm tại đây cho biết, làng nghề bánh phồng Phú Ngãi đã hình thành cách nay trên 40 năm. Ban đầu, chỉ vài hộ trong xã làm để sử dụng trong gia đình, nhưng sau đó nhờ có vị thơm ngon và dẻo đặc trưng, nên bánh phồng Phú Ngãi dần dần được người dân ở các nơi khác đặt mua và trở thành đặc sản nổi tiếng của cả vùng. Đến nay, làng nghề đã có hơn 50 hộ sản xuất thường xuyên, hơn 200 lao động lành nghề. Bánh phồng ở đây có 2 loại: bánh phồng mì và bánh phồng nếp, có hương vị rất thơm ngon, có vị ngọt từ nguyên liệu của nếp, mì, sữa và vị béo từ nước cốt dừa. Lợi thế của bánh phồng Phú Ngãi là tận dụng được nguyên vật liệu và nhiên liệu sẵn có tại địa phương, sử dụng kỹ thuật thủ công là chủ yếu, sản phẩm làm ra dễ tiêu thụ, có thể bán ngay tại lò.
Bánh phồng Sơn Đốc
Làng nghề bánh phồng Sơn Đốc cũng lấy từ tên từ một địa danh của chợ Sơn Đốc thuộc xã Hưng Nhượng, huyện Giồng Trôm, nơi mà từ lâu đã nổi danh với loại bánh phồng nếp. Lúc trước, nghề làm bánh phồng của người dân ở đây còn tự phát, nhỏ lẻ, chủ yếu làm bánh phồng để phục vụ cho các lễ cúng ông bà tổ tiên, lễ Tết hoặc để biếu người thân, bạn bè làm quà, một số ít đem ra chợ Sơn Đốc bán để kiếm thêm thu nhập cho gia đình, chứ chưa ai nghĩ đến việc loại bánh phồng nếp này lại nổi tiếng cho tới bây giờ. Khi người ta mua loại bánh phồng nếp này về ăn thử, thấy ngon với hương vị rất lạ, vị ngọt của bánh, mùi thơm của mè, vị béo ngậy của nước cốt dừa, qua nhiều kênh thông tin khác nhau du khách các nơi mới biết ở Giồng Trôm có một loại đặc sản độc đáo như vậy. Kể từ đó, bánh phồng Sơn Đốc ngày càng được biết đến và vươn xa trong suốt chặng đường phát triển của làng nghề. Bánh phồng Sơn Đốc đi khắp nơi trong nước, kể cả nước ngoài và tên tuổi trở thành thương hiệu hàng trăm năm nay. Làm bánh phồng cực hơn bánh tráng, bánh phồng được làm bằng loại nếp sáp, là giống nếp nổi tiếng của Bến Tre, gạo nếp đồ thành xôi rồi cho vào cối giã nhuyễn cùng với các phụ liệu khác như đường cát, nước cốt dừa… Đến làng nghề buổi sáng, chúng ta dễ dàng nhận biết nhà ai sẽ làm bánh phồng bằng cách nghe tiếng chày giã bột rộn rã. Đây cũng là công đoạn mệt nhất khi làm bánh phồng. Ngày xưa, công việc giã bột thường là công việc của đàn ông, thanh niên. Hiện nay, khâu quết bánh phồng đã đỡ vất vả hơn nhờ có máy, giã xong bột sẽ chuyển sang khâu bắt bột và cán bánh. Đến công đoạn phơi bánh phồng là cả một kỳ công.
Linh Trang (sưu tầm)
