BÁNH IN – BÁNH CÚNG, BÁNH LỄ CỦA NGƯỜI ĐIỀN DÃ
“…Chủ nhân Lục tỉnh
Thì có bánh in…”
(Vè bánh trái)
Có thể nói, bánh in Nam Bộ là một dạng biến thể hay hợp thể của các loại bánh: trung thu, pía (bánh bàn) nơi người Hoa lưu vong. Song, mức độ nội địa hóa nguyên liệu của nó, đã đạt đến mức nhuần nhuyễn. Nhờ vậy, hình bóng những dòng bánh bột nếp cách điệu đã hằn sâu trong văn hóa tâm linh của bao đời con dân Việt.
Thời đó, toàn cong lưng xay bột kẽo kẹt bằng tay với chiếc cối đá nhỏ. Muốn cho bột nếp mịn đều, người xay chỉ nhúm cho cối ăn (đổ nếp vào họng cối) mỗi lần từ ba, năm hột như rắc mồi cho chim sẻ và cố quay thật đều tay mới đạt. Vậy mà nhiều người lớn tuổi khi vui miệng nhắc lại cũng thấy lòng rưng rưng.
Đặc biệt, dịp “ba ngày xuân – bốn ngày xẹp” Tết Nguyên Đán, những phong hoặc cây bánh in lớn, gói giấy kiếng đỏ hồng, được gia chủ chưng trang trọng trên bàn thờ chính. Khắp Tây Nam Bộ, bởi trong đạo thờ ông bà của dân ta, người sống tin rằng những ngày đầu năm mới, Cửu Huyền, Thất Tổ đã khuất, đều cùng sum vầy ăn tết với người sống nên khi cúng bánh in, bánh pía… lên bàn thờ là người sống có ý coi các thứ bánh này là xứng đáng mời hương linh tổ tiên. Với lại, sắc màu đỏ trầm từ giấy kiếng gói bánh kết hợp với ánh đỏ tươi từ phong pháo trung hoặc pháo chuột, cạnh cặp dưa hấu hạng nhất là sắc màu chính rôm rả tô điểm cho khoảng không gian bàn thờ gia tiên thêm rực sáng và uy nghiêm hơn.
Vùng cù lao Long Hựu (huyện Cần Đước, tỉnh Long An), giáp ranh với Gò Công, những chiếc bánh in được chế biến thủ công có vẻ khởi sắc hơn. Hiện loại bánh nhưn mặn thập cẩm đang thịnh ở đây. Đặc biệt, thành phần nguyên liệu gộp nên nhưn bánh khá giống với ruột bánh trung thu hay bánh pía mặn của người Hoa, gồm ít mỡ heo, đậu phộng, mè, chuối khô, mứt dừa… được sên nhỏ lửa với đường thùng (đường mía) hoặc đường cát đến độ kết dính lại, chủ vị: ngọt – mặn – beo béo.
Kiến Tri
(Trích Bánh in, bánh cúng bánh lễ của người điền dã – Tập sách Hương vị bánh miền Tây)
