Cốm dẹp Trà Vinh – Tinh hoa đất lành

Trong các món ăn vặt, món cốm dẹp thường được những bà con Việt kiều có quê ở miền tây lục tỉnh ưa thích. Thật không có món ăn nào có vẻ đẹp bắt mắt và hương vị tinh khiết cho bằng món cốm dẹp.

Từ những hạt nếp đầu mùa ngậm sữa, ngậm sương, ngậm nắng, mưa đất trời được những người nông dân chân chất gặt non về phơi nắng buổi sớm, nếp vừa se khô được cho vào nồi rang bằng lửa rơm, khi vỏ trấu cháy xém lại đưa vào cối giã sao cho dẹp đều thành cốm trắng thơm dịu hương trinh nguyên.

Ngày xưa hầu hết các miền lục tỉnh đều giã cốm dẹp, nhưng nổi tiếng cho đến tận ngày nay là cốm dẹp Trà Vinh. Vào mùa lễ hội, tiếng chày giã cốm của bà con người Việt gốc Khmer vang lên suốt ngày đêm để có món cốm dẹp dâng cúng. Người Việt miền Nam trước sau vẫn coi cốm dẹp là món ăn truyền thống vào ngày Tết và các hội Kỳ Yên.

Chúng tôi nhớ lúc còn bé, được người lớn cho phép bốc một dúm cốm dẹp bỏ vào miệng ngậm chớ không dám nhai vì sợ mau hết; sau này hiểu thêm rằng không bữa tiệc tùng, giỗ đám nào của tầng lớp trung lưu, nhà giàu có người miền Nam mà không có món cốm dẹp để tráng miệng.

Cốm dẹp mua về được các má, các chị sàng sảy cho sạch, rồi rưới một lớp nước dừa tươi cho cốm mềm, sau đó trộn đường cát trắng và dừa nạo. Ăn cốm dẹp theo cách của người quê tôi không ướp dầu chuối hoặc nhuộm lá dứa, thành ra cốm dẹp quê tôi trắng ngà, dừa nạo trắng như cánh hoa lài, từng hột đường trắng như những giọt sương; thử hỏi có món ăn nào lại trắng trong, sang trọng cho bằng cốm dẹp! Vị dẻo bùi của cốm, vị béo ngậy của dừa, vị ngọt thanh của đường thử hỏi có sự hòa trộn ngon lành nào cho bằng cốm dẹp!

Chúng tôi đã đến tận nơi những người dân Khmer ở ấp Ba So, xã Nhị Trường, huyện Cầu Ngang, của Trà Vinh để xem và nghe tiếng chày giã cốm. Nếu biết rằng để giã được một cối cốm cần phải ba người, hai người thay nhau giã theo nhịp đôi, một người ngồi canh để hạt nếp đừng văng ra và canh sao cho cốm được dẹp đều. Người ta nói món cốm dẹp là món dễ làm nhất vì chỉ việc trộn dừa nạo với đường cát là xong, nhưng nếu nghĩ đến công lao của người trồng nếp, công sức của người giã cốm thì thật là một món ăn khó nhọc.

Có những bà, những chị Việt kiều về trái mùa nhưng vẫn cố tìm cho được món cốm dẹp thơm ngon đã từng lưu giữ trong ký ức; họ quên rằng người miền Nam ăn cốm dẹp là ăn theo mùa, bởi vì vào đầu vụ gặt nếp đang lúc chín tới cốm giã mới thơm ngon.

Trần Tiến Dũng